19 nov Roel in ‘t Veld pleit voor verfijnde aandacht en zachte waarden

Roel in ‘t Veld pleit voor verfijnde aandacht en zachte waarden

Bestuurskundige, hoogleraar en voormalig topambtenaar Roel in ’t Veld schreef in 2010 het boek ‘Kennisdemocratie’. In dit boek verkent hij de oplopende spanningen tussen de wetenschap, de media en de politiek. Hij geeft een beschrijving van de democratie als een sterk merk en een succesvol besturingsmodel, maar wijst er ook op dat het betreft representatie aan erosie onderhevig is. Waarden zijn gefragmenteerd en grote ideeën flets geraakt, aldus de voormalig topambtenaar.

Tien jaar later heeft In ’t Veld zijn inzichten nog eens bekeken, en in een herziene versie van het boek heeft hij ze verscherpt en bijgesteld. Want niet alleen de problematiek rondom duurzame ontwikkelingen heeft aan urgentie gewonnen, ook protesten van groepen zoals de boeren en de gele hesjes laten hun sporen na. De spanningen lopen steeds hoger op en dit vraagt volgens In ’t Veld om nieuwe methoden om met de toekomst om te gaan.

In aflevering 226 van Betrouwbare Bronnen vertelt hij over zijn herziene versie. Hij beschrijft wederom de fragmentatie en de rol van sociale media, maar hij beschrijft ook een nieuwe ontwikkeling. Volgens In ’t Veld krijgen burgers steeds meer verplichtingen in het relatieverkeer met de overheid, en de overheid neemt de moeite niet om deze verplichtingen bij elkaar op te tellen. Juist de burgers die het meest afhankelijk zijn van de relatie met de overheid, kunnen hier het slecht mee om gaan en worden hier de dupe van. Dat zie je heel schril in de Toeslagenaffaire, maar speelt volgens In ’t Veld op meerdere terreinen.

De oorzaak hiervan is volgens de bestuurskundige en voormalig topambtenaar een werkwijze waarbij beleid wordt gemaakt zonder daarbij oog te hebben voor het integrale overzicht. Ook wordt er geen ruimte gemaakt voor de specifieke omstandigheden van een casus. Het beleid wordt tot slot ook nog eens uitgevoerd door computers. Er is geen tegenmacht meer mogelijk. Niet alleen omdat de uitvoering aan algoritmes is overgedragen, maar ook omdat alle controlerende machten zich in hetzelfde systeem als de wetgever bevinden.

Met behulp van een reeks concrete ervaringen uit zijn eigen werk schetst In ’t Veld hoe verregaande gevolgen dit heeft, en hoe dit fundamenteel aangepakt kan worden. De problematiek zit volgens hem dus niet zozeer in de uitvoeringsorganisaties, maar een slag dieper: het begint volgens hem nadrukkelijk bij de wetgever. Kamer- en bewindslieden moeten anders te werk durven gaan. Dat raakt volgens In ’t Veld aan veel terreinen: van het organiseren, tot aan het slimmer benutten van kennis en het gedrag in kabinetsformaties. Het gaat er volgens de voormalig topambtenaar in ieder geval om dat er een meer verfijnde aandacht is voor de manier waarop ministers omgaan met hun taak, hun ambtenaren en het vormen van beleid. Dit kan alleen op juiste wijze gebeuren als er sprake is van een heel eigen soort vertrouwen en een bepaalde mate van intimiteit.

In ’t Veld sluit met zijn ideeën aan bij andere voormalig topambtenaren Alex Brenninkmeijer en Herman Tjeenk Willink, die net als In ’t Veld wijzen op een gebrek aan visie binnen politieke partijen, systeemgedrag bij de overheid en het uitblijven van tegenmacht in het algemeen. In één lijn formuleren de drie voormalig topambtenaren oplossingen die zich richten op meer empathie en het voeren van de dialoog. Kortom, op zachte waarden.

Wij proberen zoveel mogelijk kennis uit de literatuur te halen, maar geloven dat de ervaringen van deze mannen boekdelen spreken. Via https://dagennacht.nl/serie/betrouwbare-bronnen/ kan je de hele aflevering van Betrouwbare Bronnen met Roel in ’t Veld terugluisteren en aan de hand van voorbeelden inzicht verkrijgen in manieren waarop er aan de hand van zachte waarden politiek kan worden bedreven.