04 mei Extinction Rebellion eist burgerraad, maar is dit de oplossing?

De actiegroep Extinction Rebellion eist op haar website een burgerraad die een leidende rol inneemt in het politieke besluitvormingsproces, in het bijzonder met betrekking tot de klimaatmaatregelen. De afgelopen maanden ging de Nederlandse tak van de internationale organisatie meerdere keren de straat op om deze eis kracht bij te zetten.

Extinction Rebellion wil een burgerraad, omdat de uitkomst van een burgerberaad de waarden van de samenleving beter zou weerspiegelen dan “de grillige publieke opinie of het belang van een paar grote bedrijven.” Bovendien, zegt de groepering, krijgen politici die burgers het vertrouwen geven om mee te beslissen dit vertrouwen terug.

De groepering wordt bijgestaan door een aantal filosofen, waaronder Daan Roovers. Zij riep afgelopen jaar in een interview met het NRC op tot democratische hervormingen toen zij de vraag kreeg hoe we ervoor kunnen zorgen dat het politieke beleid een afspiegeling is van de maatschappij. “Moeten we niet toch gaan denken aan directere vormen van democratie?” aldus de toenmalig Denker des Vaderlands.

Er klinkt ook kritiek uit filosofische hoek. Annemarie Kok stelt dat de visie van Extinction Rebellion gebaseerd is op een aantal misvattingen. Allereerst is het helemaal niet zo slecht gesteld met het vertrouwen in Nederland. Daarnaast is het ook niet alsof vertegenwoordigers dit vertrouwen wel genieten. Ten slotte zijn burgerraden geenszins een goede representatie van het volk, aldus de filosoof.

Ik vind de burgerraad een interessant punt van discussie. Zeker met het oog op de legitimiteit van de overheid. Ik geloof namelijk wel dat het met het vertrouwen in Nederland slecht gesteld is. Een vertrouwen in de Tweede Kamer van 41 procent is mijns inziens echt te laag. Het baart mij bovendien zorgen dat het onder grote groepen in de samenleving ontbreekt aan politieke en maatschappelijke betrokkenheid.

Weliswaar ben ik het met Kok eens dat een burgerraad niet direct de oplossing voor deze problemen is. Voor veel Nederlanders is het deelnemen aan een burgerberaad simpelweg niet haalbaar. Er zijn te veel politieke, sociale en economische belemmeringen. Vooralsnog weten alleen hoogopgeleiden en grootverdieners hun zaken via dit soort vormen van participatie te regelen.

Bovendien geloof ik dat Nederlanders meer dan ooit behoefte hebben aan een sterke leider: een overheid met visie, die zij kunnen aanwijzen op gezette tijden en die zich dan namens het volk buigt over complexe zaken zoals de klimaatcrisis. Een sterke leider kan er – in tegenstelling tot een burgerraad – voor zorgen dat alle neuzen dezelfde kant op wijzen en dat iedereen zich inzet voor de te behalen missie.

Op dit moment is de politiek inderdaad niet altijd een bron van inspiratie. Kok en Extinction Rebellion geven beiden aan dat de overheid zich vandaag de dag te veel laat beïnvloeden door bedrijven en waarden zoals winst en efficiëntie. Maar is dit dan niet het pijnpunt, in plaats van een gebrek aan directe burgerparticipatie?

Ik pleit daarom voor een oplossing waarbij het primaat bij de politiek blijft liggen en waarmee iedereen evenredig vertegenwoordigd wordt. Maar wel één waarin ruimte is voor inspraak van burgers, en beleid op basis van hun behoeften tot stand komt. Ik pleit voor het werken aan een inspirerende politiek die toegevoegde waarde aan de maatschappij levert en die iedereen een gevoel van richting en vooruitgang geeft.